Nhịp Sống 365 – PGS.TS Bùi Hiền, người từng gây chú ý trên toàn quốc với đề xuất cải tiến chữ viết tiếng Việt, đã trút hơi thở cuối cùng tại Việt Trì, Phú Thọ vào ngày 11/5/2025, hưởng thọ 90 tuổi.
Lễ viếng của PGS.TS Bùi Hiền sẽ diễn ra vào chiều ngày 12/5, sau đó an táng tại quê nhà Vĩnh Chân, Hạ Hòa, Phú Thọ – nơi ông sinh ra và lớn lên. Là một trong những nhà ngôn ngữ học có ảnh hưởng, ông để lại dấu ấn sâu đậm trong ngành giáo dục và nghiên cứu ngôn ngữ học Việt Nam.
Quảng Cáo
Sinh năm 1935, PGS Bùi Hiền từng đảm nhận vai trò Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ (nay là Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội). Dù mồ côi cha mẹ từ nhỏ, ông vẫn kiên cường theo đuổi con đường học vấn và đóng góp đáng kể vào sự nghiệp giáo dục.
PGS.TS Bùi Hiền là tác giả của hàng loạt giáo trình, từ điển và tài liệu chuyên sâu phục vụ việc dạy và học tiếng Nga. Nổi bật trong số đó là bộ “Từ điển giáo khoa Nga – Việt” gồm 1.800 trang, từng được trao hai huy chương quốc tế danh giá.
Ngoài các công trình học thuật, ông còn nhận nhiều phần thưởng cao quý như Huân chương Chống Mỹ cứu nước hạng II, Huy chương Puskin của Liên Xô và danh hiệu “Cán bộ ưu tú ngành xuất bản”.
Quảng Cáo
Năm 2017, PGS Bùi Hiền trở thành tâm điểm dư luận khi công bố đề án cải tiến chữ viết tiếng Việt – hay còn gọi là “tiếq Việt cải tiến”. Phương án này thay đổi cách viết nhiều từ quen thuộc với lý do giúp ngôn ngữ đơn giản hóa, dễ học, dễ ghi nhớ và tiết kiệm tài nguyên in ấn.
Theo ông, chữ quốc ngữ hiện nay chứa nhiều bất hợp lý như việc dùng nhiều chữ cái để biểu đạt một âm vị, hoặc trùng lặp âm thanh nhưng cách viết khác nhau. Đề xuất của ông bao gồm cả việc loại bỏ chữ “Đ”, bổ sung các ký tự Latin như F, J, W, Z và quy định lại âm vị cho 11 ký tự hiện hành. Ông cũng dùng ký hiệu n’ để thay thế âm “nh” trong thời gian chờ chữ cái mới.
Dù vấp phải nhiều phản ứng trái chiều, có không ít chuyên gia đánh giá đây là một ý tưởng đáng suy ngẫm trong quá trình hoàn thiện hệ thống ngôn ngữ quốc gia.
Ngày 29/12/2017, bản cải tiến chữ viết tiếng Việt của PGS.TS Bùi Hiền được Cục Bản quyền tác giả chính thức cấp giấy chứng nhận. Chưa dừng lại ở đó, vào đầu năm 2018, ông tiếp tục công bố bản chuyển ngữ Truyện Kiều với hơn 3.000 câu thơ lục bát bằng “tiếq Việt cải tiến”.
Tuy nhiên, đến cuối năm 2018, do sức khỏe yếu, ông quyết định khép lại hành trình nghiên cứu ngôn ngữ và không phát triển thêm đề án cải tiến chữ viết.
Dù đề xuất cải tiến chữ quốc ngữ của ông vẫn là một đề tài gây nhiều tranh luận, không thể phủ nhận rằng PGS.TS Bùi Hiền đã mở ra một hướng nhìn mới về cách tiếp cận ngôn ngữ Việt. Ông dành cả cuộc đời để cống hiến cho giáo dục, nghiên cứu và cải tiến – một hành trình vừa tâm huyết vừa táo bạo.
Sự ra đi của ông là mất mát lớn đối với ngành ngôn ngữ học Việt Nam, để lại di sản học thuật phong phú và một câu hỏi mở về khả năng thay đổi chữ viết trong tương lai.
Thuỳ Như
Quảng Cáo
